دی‌فای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟
هدفِ امور مالی غیرمتمرکز یا دی‌فای (DeFi)، حذف واسطه‌های امور مالی زندگیِ روزمره ماست.
DeFi مخفف “امور مالی غیرمتمرکز” است؛ این یک اصطلاح کلی برای انواع برنامه‌های مالی موجود در رمز ارزها یا بلاک‌چین است که برای از بین‌بردن واسطه‌های مالی طراحی شده‌اند.
دی‌فای از بلاک‌چین، فناوری حامیِ رمز ارز بیت‌کوین، الهام می‌گیرد. این فناوری این امکان را فراهم می‌کند که چند نهاد یک نسخه از تاریخچه تراکنش‌ها را نزد خود نگه دارند. به عبارتی دیگر، این فناوری توسط یک منبع واحد و مرکزی کنترل نمی‌شود. این موضوع بسیار مهمی است. زیرا سیستم‌های متمرکز و مسئولان انسانی می‌توانند سرعت و پیچیدگی تراکنش‌ها را محدود کنند و در عین حال به کاربران کنترل مستقیم کمتری بر پول خود ارائه دهند. دی‌فای عملکرد متفاوتی دارد. دی‌فای ارزش بلاک‌چین را گسترش می‌دهد و آن را از یک روش انتقال ساده به یک ابزار برای انجام امور پیچیده‌تر مالی تبدیل می‌کند.
روش پرداخت بیت‌کوین و بسیاری از دارایی‌های دیجیتال بومی دیگر از روش‌های قدیمی پرداخت دیجیتال، مانند روش‌هایی که توسط ویزا و پی‌پال ارائه می‌شوند، متفاوت هستند. چرا که در این روش‌ها، تمام واسطه‌ها از معاملات حذف می‌کنند. وقتی شما هزینه یک قهوه در یک کافه را با کارت اعتباری خود پرداخت می‌کنید، یک موسسه مالی بین شما و آن کسب‌وکار قرار می‌گیرد. این موسسه که کنترل این تراکنش را در اختیار دارد می‌تواند آن را کنسل یا متوقف و سپس در دفتر خصوصی خود آن را ثبت می‌کند. با استفاده از رمز ارزها، این موسسات از تصویر خارج می‌شوند.
خرید مستقیم تنها نوع معامله یا قراردادی نیست که توسط شرکت‌های بزرگ نظارت می‌شود. برنامه‌های مالی مانند وام، بیمه، تامین مالی جمعی، مشتقه‌ها، شرط بندی و موارد دیگر نیز تحت نظارت آنها هستند. حذف واسطه‌ها از معاملات مختلف یکی از مزایای اصلی دی‌فای می‌باشد.
ایده‌ی دی‌فای قبل از اینکه به عنوان امور مالی غیرمتمرکز شناخته شود، “امور مالی باز” نامیده می‌شد.
برنامه‌های اتریوم
اکثر برنامه‌های امور مالی غیرمتمرکز بر روی اتریوم، دومین پلتفرم رمز ارز بزرگ در جهان، ساخته شده‌اند. تفاوت پلتفرم اتریوم با بیت‌کوین در این است که ساخت برنامه‌های غیرمتمرکزِ فراتر از تراکنش‌های ساده، در پلتفرم اتریوم کار آسان‌تری است. این استفاده‌های پیچیده‌تر در امور مالی حتی در سال 2013 توسط ویتالیک بوترین، خالق اتریوم، در وایت پِیپر اصلی اتریوم نیز مطرح شد.
این ویژگی به این دلیل است که پلتفرم اتریوم مختص قراردادهای هوشمند است؛ یعنی در صورت رعایت شرایطی خاص، تراکنش‌ها را به‌طور خودکار انجام و به طور کلی انعطاف‌پذیری بسیار بیشتری را ارائه می‌دهد. زبان‌های برنامه نویسی اتریوم، مانند سالیدیتی (Solidity)، مخصوصا برای ایجاد و استقرار چنین قراردادهای هوشمندی طراحی شده‌اند.
به عنوان مثال، فرض کنید یک کاربر قصد دارد در صورتی که دمای سه‌شنبه‌ی پیشِ‌رو طبق weather.com به بالای 90 درجه فارنهایت برسد، مقدار پولی را برای یکی از دوستان خود ارسال کند. چنین قوانینی را می‌توان در یک قرارداد هوشمند نوشت.
با عملکردی بر پایه قراردادهای هوشمند، ده‌ها برنامه‌ی دی‌فای در حال فعالیت بر روی اتریوم هستند که تعدادی از آنها در ادامه بررسی خواهند شد. اتریوم 2.0، به‌روزرسانی پیش‌ِروی شبکه زیربنایی اتریوم، می‌تواند با رفع مشکلات مقیاس‌پذیری اتریوم، به این برنامه‌ها کمک کند.
محبوب‌ترین برنامه‌های دی‌فای عبارتند از:
- صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs): صرافی‌های ارز دیجیتال آنلاین به کاربران کمک می‌کنند ارزها را با یکدیگر مبادله کنند. این مبادله می‌تواند تعویض دلار آمریکا با بیت‌کوین یا تعویض اتر با دای (DAI) باشد. دکس یک نوع صرافی ارز دیجیتال از نوع صرافی گرم (متصل به اینترنت) است که یک ارتباط مستقیم بین کاربران ایجاد می‌کند تا بتوانند بدون اعتماد به یک واسطه پول خود را با یکدیگر معامله کنند.
- استیبل‌کوین‌ها: استیبل‌کوین رمز ارزی است که به منظور ثابت نگه داشتن قیمت، به یک دارایی خارج از دنیای رمز ارز (مثلا دلار یا یورو) گره خورده است.
- پلتفرم‌های وام‌دهی: این پلتفرم‌ها به جایِ واسطه‌هایی مانند بانک‌هایی که وام‌دهی را مدیریت می‌کنند، از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند.
- بیت‌کوین‌های “رپد یا در هم پیچیده” (WBTC): از این راه می‌توان بیت‌کوین را به شبکه اتریوم فرستاد و از آن به طور مستقیم در سیستم دی‌فای استفاده کرد. WBTC ها به کاربران این امکان را می‌دهند که از طریق پلتفرم‌های وام دهی غیرمتمرکز که در بالا توضیح داده شد، از بیت‌کوینی که وام می‌دهند، سود کسب کنند.
- بازارهای پیش‌بینی: بازارهایی برای شرط‌بندی بر روی نتیجه‌ی رویدادهای پیشِ‌رو، مانند انتخابات. هدف نسخه‌های دی‌فای از بازارهای پیش‌بینی ارائه همان عملکرد قبلی اما بدون واسطه است.
علاوه بر این برنامه‌ها، مفاهیم جدیدی نیز در دی‌فای پدید آمده است:
- کشت سود (Yield farming): کشت سود برای معامله‌گران آگاهی که مایل به ریسک کردن هستند، به وجود آمده است. در این روش، کاربران برای پیدا کردن فرصت‌هایی برای کسب بازدهی بیشتر، توکن‌های مختلف دی‌فای را بررسی می‌کنند.
- استخراج نقدینگی (Liquidity mining): زمانی است که برنامه‌های دی‌فای با دادن توکن‌های رایگان کاربران را به پلتفرم خود جذب می‌کنند. این پرهیاهوترین شکل کشت سودی است که تا به حال اجرا شده است.
- ترکیب‌پذیری: برنامه‌های دی‌فای منبع باز هستند؛ یعنی کد ساختِ آنها برای همه افراد قابل مشاهده است. به این ترتیب، با استفاده از این کد و به همان روشی که بلاک ساخته می‌شود، می‌توان از این برنامه‌ها استفاده کرد و برنامه‌های جدیدی “ساخت”.
- لگوهای پول: با نگاه کردن از دیدگاهی دیگر به مفهوم “ترکیب‌پذیری”، برنامه‌های دی‌فای مانند لگو هستند. لگوها بلوک‌های یک نوع اسباب بازی کودکانه هستند که از آنها برای ساخت ساختمان‌ها، وسایل نقلیه و غیره استفاده می‌شود. برنامه‌های دی‌فای را می‌توان مانند “لگوهای پول” به یکدیگر وصل کرد و محصولات مالی جدیدی را ساخت.
پلتفرم‌های وام‌دهی
بازارهای وام‌دهی یکی از برنامه‌های محبوب امور مالی غیرمتمرکز یا همان دی‌فای هستند که وام‌گیرندگان را به وام‌دهندگان رمز ارزها متصل می‌کنند. یکی از این پلتفرم‌های محبوب، پلتفرم Compound است که به کاربران این امکان را می‌دهد رمز ارزها را قرض بگیرند یا وام خود را ارائه دهند. کاربران می‌توانند با وام دادن پول خود، با کسب سود به درآمد برسند. پلتفرم Compound نرخ‌های بهره را به صورت الگوریتمی تعیین می‌کند؛ در نتیجه در صورت بالا بودن تقاضای وامِ یک رمز ارز، نرخ بهره بالاتر خواهد رفت.
وام‌دهی دی‌فای بر پایه‌ی وثیقه‌گذاری است؛ به این معنی که کاربر برای گرفتن وام، باید وثیقه بگذارد. این وثیقه اغلب اتر است. اتر توکنی است که اتریوم را پشتیبانی می‌کند. این بدان معناست که کاربران به منظور دریافت وام لازم نیست همانند گرفتن وام‌های غیردی‌فای، هویت یا امتیاز اعتباری خود را اعلام کنند.
استیبل‌کوین‌ها
استیبل‌کوین‌ها یکی دیگر از برنامه‌های دی‌فای هستند. رمز ارزها اغلب در مقایسه با ارزهای فیات نوسانات قیمتی شدیدتری را تجربه می‌کنند، که این موضوع برای افرادی که می‌خواهند بدانند ارزش پولشان در یک هفته آینده چقدر خواهد بود، خبر خوبی نیست. استیبل‌کوین‌ها، رمز ارزها را به ارزهای غیرکریپتوکارنسی مانند دلار آمریکا ارتباط می‌دهند و از این طریق قیمت آنها را تحت کنترل نگه می‌دارند. همانطور که از نام استیبل‌کوین‌ها پیداست، هدف آنها ایجاد ثبات قیمت است.
استیبل‌کوین‌های مهم عبارتند از:
- تتر (USDT)
- یو‌اس‌دی کوین (USDC)
- بایننس کوین (BUSD)
- دای (DAI)
بازارهای پیش‌بینی
یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌های دی‌فای که در اتریوم فعالیت دارد، به اصطلاح “بازار پیش‌بینی” نامیده می‌شود که در آن کاربران روی نتیجه برخی رویدادها شرط‌بندی می‌کنند. به عنوان مثال، “آیا دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ پیروز خواهد شد یا خیر؟”
بدیهی است که هدف شرکت‌کنندگان کسب درآمد است، با این وجود بازارهای پیش‌بینی گاهی می‌توانند نتایج را بهتر از روش‌های مرسوم مانند نظرسنجی پیش‌بینی کنند. از بازارهای پیش‌بینی متمرکز با سوابق خوب در این زمینه می‌توان Intrade و PredictIt را نام برد. دی‌فای این پتانسیل را دارد که علاقه به بازارهای پیش‌بینی را افزایش دهد؛ زیرا این بازارها اغلب توسط دولت‌ها پذیرفته نمی‌شوند و در صورت اجرا به صورت متمرکز تعطیل خواهند شد.
سوالات متداول درباره امور مالی غیر متمرکز (DeFi):
چگونه از دی‌فای درآمد کسب کنم؟
ارزش قفل شده در پروژه‌های اتریوم دی‌فای در حال افزایش است و طبق گزارش‌ها، بسیاری از کاربران پول زیادی به دست آورده‌اند.
همانطور که بالاتر ذکر شد، کاربران می‌توانند از طریق برنامه‌های وام مبتنی بر اتریوم، و با قرض دادن پول خود و کسب سود از وام‌دهی، یک “درآمد غیرفعال” برای خود ایجاد کنند. کشت سود، که در بالا توضیح داده شد، پتانسیل داشتن بازدهی حتی بیشتری را نیز دارد، اما ریسک این کار هم بیشتر خواهد بود. در روش کشت سود، کاربران با استفاده از برنامه‌های وام‌دهی دی‌فای، دارایی‌های رمزنگاری شده خود را به منظور تولید بهترین بازدهی ممکن به کار بگیرند. با این حال، کار با این سیستم‌ها معمولا پیچیده است و اغلب شفافیت زیادی هم ندارند.
آیا سرمایه‌گذاری در دی‌فای بی‌خطر است؟
خیر. این یک سرمایه‌گذاری ریسکی خواهد بود. بسیاری بر این باورند که دی‌فای آینده‌ی امور مالی است و سرمایه‌گذاری زودهنگام در این فناوری دگرگون‌کننده می‌تواند به سودهای عظیمی منجر شود.
اما تشخیص پروژه‌های خوب از بد برای تازه‌کاران این عرصه کار دشواری است و تاریخ نشان داده که تعداد این پروژه‌های بد کم هم نیست.
با افزایش فعالیت و محبوبیت امور مالی غیرمتمرکز در سال 2020، بسیاری از برنامه‌های دی‌فای، مانند میم‌کوین YAM، از کار افتادند و سوخت شدند و ارزش بازار آنها در 35 دقیقه از 60 میلیون دلار به 0 دلار رسید. سایر پروژه‌های دی‌فای از جمله Hotdog و Pizza نیز به همین سرنوشت دچار شدند و بسیاری از سرمایه‌گذاران پول زیادی را از دست دادند.
علاوه بر این، متاسفانه خطاهای دی‌فای همچنان بسیار رایج هستند. قراردادهای هوشمند عملکرد قدرتمندی دارند، اما زمانی که قوانین در پروتکل گنجانده شدند، دیگر نمی‌توان آنها را تغییر داد و این امر اغلب خطاها را همیشگی و در نتیجه ریسک را بیشتر می‌کند.
چه زمانی دی‌فای رواج پیدا می‌کند؟
با اینکه روز به روز افراد بیشتری به سمت برنامه‌های دی‌فای جذب می‌شوند، نمی‌توان گفت که سرانجام این فناوری به کجا خواهد رسید. این موضوع بیشتر به این بستگی به این دارد که چه کسی آن را مفید بداند و چرا. بسیاری بر این باورند که پروژه‌های مختلف دی‌فای پتانسیل تبدیل شدن به رابین‌هود بعدی را دارند و با فراگیرتر و در دسترس‌تر کردن برنامه‌های امور مالی برای کسانی که در صورت معمول به چنین پلتفرم‌هایی دسترسی ندارند، انبوهی از کاربران جدید را به خود جذب خواهند کرد.
این فناوریِ مالی جدید و آزمایشی است و مخصوصا از نظر امنیت یا مقیاس‌پذیری، بدون مشکل و نقص نیست.
توسعه‌دهندگان امیدوارند که رفته رفته بتوانند این مشکلات را اصلاح کنند. اتریوم 2.0 می‌تواند نگرانی‌های مقیاس‌پذیری را از طریق مفهومی به نام شاردینگ برطرف کند. شاردینگ راهی برای تقسیم پایگاه داده‌ی زیربنایی به قطعات کوچک‌تر است تا بتوان کنترل پردازش آنها را برای کاربران راحت‌تر کرد.
اتریوم 2.0 چه تاثیری بر دی‌فای خواهد داشت؟
اتریوم 2.0 درمانی برای تمام مشکلات دی‌فای نیست، اما یک شروع خواهد بود. پروتکل‌های دیگری مانند Raiden و TrueBit نیز برای حل بیشتر مشکلات مقیاس‌پذیری اتریوم در دست اقدام هستند.
با فرض بر اینکه این راه‌حل‌ها کارآمد باشند، آزمایش‌های دی‌فای در پلتفرم اتریوم شانس بیشتری برای تبدیل شدن به یک محصول واقعی را خواهند داشت. حتی ممکن است در بین تمامی مردم رواج پیدا کنند.
بیت‌کوین برای دی‌فای
با وجود اینکه اتریوم بهترین جایگاه را در دنیای امور مالی غیرمتمرکز دارد، هدف بسیاری از طرفداران بیت‌کوین نیز حذف واسطه‌ها از تراکنش‌های مالی پیچیده‌تر است و با استفاده از پروتکل بیت‌کوین راه‌هایی را برای انجام این کار توسعه داده‌اند.
به عنوان مثال، شرکت‌هایی مانند DG Labs و Suredbits در حال کار بر روی یک فناوریِ بیت‌کوین-دی‌فای تحت عنوان قراردادهای ثبت محرمانه (DLC) هستند. DLC یک راه برای اجرای قراردادهای مالی پیچیده تر، مانند مشتقه‌ها، با کمک بیت‌کوین ارائه می‌دهد. یکی از موارد استفاده از DLC پرداخت بیت‌کوین به کسی است که فقط در صورت برآورده شدن شرایط آتی، مثلا در صورتی که تیمChicago White Sox در مسابقه بیسبال بعدی خود برنده شود، پول به برنده پرداخت خواهد شد.
تمام مزایا و معایب دی‌فای به کنار، بهرحال سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی غیر متمرکز نیازمند پیشآمادگی ذهنی برای کسب سود و زیانهای احتمالی است و سرمایهگذارانی در این قسم از بازارها موفق‌تر عمل می‌کنند که تمام دارایی‌های خود را تنها بر روی یک رمزارز خاص قمار نکنند.
صرافی ارز دیجیتال فینوپیا بستری است تا سرمایه‌گذاران ایرانی نیز مثل علاقهمندان بازار رمزارزها در اقصی نقاط دنیا، به سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی غیر متمرکز بپردازند و با دسترسی به یکی از امنترین صرافی‌های ارز دیجیتال، در کمال آرامش و با اطمینان خاطر کامل، تمام تمرکز و توجه خود را صرف مراقبت از دارایی‌های دیجیتال خود کنند.
خدمات فینوپیا تنها به فراهم آوردن بستری امن و کاربردی برای تبادل رمز خلاصه نمی‌شود و این صرافی ارز دیجیتال جامعهای مجازی و آنلاین برای علاقهمندان حوزه رمزارزها را ایجاد کرده است تا با آگاهی کامل نسبت به خرید و فروش رمز ارز دلخواه خود اقدام کنند.
منبع coindesk.com ؛
